Santander Bank Polska kontra UOKiK: Ostateczne rozstrzygnięcie
W ostatnich latach kwestia kredytów frankowych stała się jednym z kluczowych tematów na rynku finansowym, a decyzje Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) mają ogromne znaczenie dla setek tysięcy kredytobiorców. W kontekście Santander Bank Polska, warto przyjrzeć się szczegółom i konsekwencjom najnowszej decyzji UOKiK, którą sądy potwierdziły jako prawomocną. Bank przez lata walczył o uznanie swoich praktyk za zgodne z prawem, ale ostateczne rozstrzygnięcie sądu nakazuje usunięcie niedozwolonych klauzul z aneksów do umów kredytowych.
Postępowanie UOKiK przeciwko Santander Bank rozpoczęło się 4 lata temu. Prezes Urzędu Tomasz Chróstny 22 września 2020 r. wydał decyzję nr DOZIK-12/2020, w której stwierdził, że niektóre zapisy dotyczące sposobu, w jaki bank ustala kursy walutowe w przypadku klientów spłacających kredyty we frankach szwajcarskich, są klauzulami abuzywnymi. Bank, chcąc uniknąć konsekwencji prawnych, odwołał się od decyzji do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). W listopadzie 2022 roku (SOKiK) uchylił decyzję UOKiK, uznając, że bank stosował obiektywne kryteria przy ustalaniu kursów walutowych, co dawało kredytobiorcom możliwość ich weryfikacji. Santander Bank miał więc ogromne nadzieje, że oszustwo setek tysięcy Polaków ujdzie mu na sucho.
Sprawa trafiła do Sądu Apelacyjnego, który po ponownym rozpatrzeniu sprawy, podtrzymał decyzję UOKiK. W wyniku decyzji Sądu Apelacyjnego Santander Bank został zobowiązany do usunięcia z aneksów do umów klauzul niedozwolonych oraz zamieszczenia na swojej stronie internetowej komunikatu informującego o prawomocnej decyzji Prezesa UOKiK.
Bank, muszą podporządkować się prawomocnemu orzeczeniu Sądu Apelacyjnego, zamieścił na swojej stronie internetowej komunikat, w którym wskazuje, jakie postanowienia zostały uznane za abuzywne, czyli niezgodne z prawem. W komunikacie tym znajduje się również informacja, że te postanowienia nie mają mocy wiążącej wobec klientów, którzy podpisali aneksy oparte na takich wzorcach.
Na czym polegały klauzule abuzywne w aneksach do umów CHF Santander Bank Polska?
Bank zawarł w aneksach zapis, że kurs, po którym przelicza raty z waluty obcej na złote, jest średnią arytmetyczną z ofert kupna i sprzedaży danej waluty dostarczanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego. Według UOKiK termin “profesjonalni uczestnicy rynku walutowego” nie został precyzyjnie zdefiniowany, co pozostawia pole do różnych interpretacji.
Innym problematycznym zapisem było stwierdzenie, że Santander wykorzystuje do przeliczania rat kredytowych kursy walutowe z rynku międzybankowego zaczerpnięte z serwisu Reuters. Do tej platformy przeciętny kredytobiorca nie ma dostępu, co uniemożliwia zweryfikowanie, czy kursy stosowane przez bank są rzetelne. Dodatkowo, bank nie odsyła do konkretnej podstrony z tabelami kursowymi, a jedynie ogólnie odnosi się do strony Reuters.
UOKiK zakwestionował także klauzulę w umowie, zgodnie z którą kurs może różnić się o maksymalnie 1% od kursów prezentowanych na stronie Reuters. Zdaniem UOKiK ten zapis jest niejasny i może wprowadzać w błąd kredytobiorców, sugerując, że 1% stanowi całość marży banku z tytułu ustalania kursów walut, podczas gdy w rzeczywistości nie odnosi się to do marży.
Ponadto Santander zawarł w umowach informację, że jeśli Reuters zaprzestanie publikacji kursów walut, bank wybierze inne źródło danych. UOKiK uznał ten zapis za przyznający bankowi prawo do jednostronnego i dowolnego wyboru innego źródła informacji, na podstawie którego ustalane będą kursy walut, nie dając klientowi żadnej możliwości wpływu na tę decyzję.
Niedozwolone postanowienia umowne z aneksów Santander Bank Polska
Santander Bank Polska umieścił na swojej stronie internetowej konkretne postanowienia z aneksów do umów kredytowych, które zostały uznane za niedozwolone. Brzmią one następująco:
A.1. Bank ustala wysokość obowiązujących w Banku kursów kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs średni Banku. Stosowane przez Bank kursy walutowe publikowane są w Tabeli kursów Banku.
Kurs średni Banku (publikowany w Tabeli kursów Banku) ustalany jest w następujący sposób: jest to średni kurs walutowy dla poszczególnych walut na rynku międzybankowym, stanowiący średnią arytmetyczną z ofert kupna i ofert sprzedaży danej waluty, oferowanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego, obliczany w oparciu o aktualny w chwili publikacji Tabeli kurs kupna oraz kurs sprzedaży, zgodnie z wzorem: [kurs kupna + kurs sprzedaży] /2.
Kursy walutowe na rynku międzybankowym dla poszczególnych walut są prezentowane na stronie internetowej Reuters. Wartość kursu średniego Banku publikowanego w Tabeli, o której mowa w ust. 1, może odbiegać o nie więcej niż 1% od kursów prezentowanych na stronie internetowej Reuters. Jeśli z jakiejkolwiek przyczyny kursy walutowe na stronie Reuters przestaną być dostępne np. w związku z zaniechaniem przez Reuters świadczenia tej usługi, Bank powiadomi o tym Kredytobiorcę/Pożyczkobiorcę i przekaże informację o innym źródle danych, które będzie prezentować kursy walut na rynku międzybankowym. […]
Kurs kupna dewiz liczony jest według wzoru [Kurs średni Banku – połowa spreadu walutowego publikowanego w Tabeli kursów Banku]. Kurs sprzedaży dewiz liczony jest według wzoru [Kurs średni Banku + połowa spreadu walutowego publikowanego w Tabeli kursów Banku].” oraz
„Informacja o wysokości obowiązujących w Banku kursów kupna i sprzedaży dewiz oraz o wysokości średniego kursu Banku i spreadu walutowego prezentowana jest w Tabeli, o której mowa w ust. 1. Tabela ta publikowana jest w każdy dzień roboczy, co najmniej raz dziennie i dostępna jest w oddziałach Banku, na stronie internetowej Banku i w usługach bankowości elektronicznej”, w związku z: „Spłata rat kapitałowo-odsetkowych z rachunku prowadzonego w PLN jest dokonywana po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla … publikowanego w ostatniej Tabeli kursów Banku, obowiązującej w dniu spłaty”.
Jakie możliwości daje frankowiczom prawomocna decyzja UOKiK?
Prawomocne rozstrzygnięcie w sprawie Santander Bank Polska stanowi ważny krok w walce frankowiczów o sprawiedliwość. Wyrok Sądu Apelacyjnego w tej sprawie potwierdza, że sądy słusznie uznawały do tej pory umowy frankowe Santander BP za nieważne. Warto podkreślić, że Santander Bank Polska przejął również nieuczciwe umowy waloryzowane do walut obcych po przejętych bankach. Chodzi o BZ WBK oraz Kredyt Bank. Wzorce umowne obu tych instytucji obciążone są klauzulami uznawane przez sądy za abuzywne, co czyni te umowy nieważnymi w świetle prawa. Prawomocna decyzja UOKiK w sprawie Santander może przyśpieszyć procesy sądowe o nieuczciwe kredyty waloryzowane do franka szwajcarskiego.
W komunikacie odnoszącym się do prawomocnej decyzji UOKiK, bank sugeruje, że nie ma potrzeby potwierdzania nieskuteczności klauzul na drodze sądowej. Bank w ten sposób prawdopodobnie sugeruje polubowną możliwość rozwiązania sporu z kredytobiorcami, których wcześniej oszukał. Warto podkreślić, że od 2022 roku Santander oferuje niektórym klientom ugody na podstawie modelu KNF, polegające na konwersji kredytu na złotowy z zastosowaniem oprocentowania według stawki WIBOR. Takie rozwiązanie jest bardzo niekorzystne dla frankowiczów. Zgodnie z prawem umowy frankowe powinny być uznane za nieważne od samego początku ich zawarcia, a bank powinien zwrócić wszystkie nadpłacone pieniądze.
Dlatego przed podjęciem działań względem nieuczciwej umowy zawartej z Santander BP warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach frankowych. Aktualne orzecznictwo sprzyja frankowiczom i już od dawna sądy uznają całość umów kredytów denominowanych i indeksowanych do franka szwajcarskiego za nieważne. Po wielu latach spłacania, większość posiadaczy kredytów frankowych w Santander BP ma już nadpłacony kapitał, co oznacza, że to bank jest ich dłużnikiem. Prawomocne unieważnienie umowy kredytowej przez sąd skutkuje tym, że kredytobiorca odzyska wszystkie wpłacone raty kredytu i ewentualnie będzie musiał się rozliczyć z bankiem z kapitału, o ile roszczenie banku o kapitał nie jest przedawnione.
Dowiedz się więcej o przedawnieniu roszczeń banku o zwrot kapitału: Frankowicze zyskują jeszcze więcej. Banki tracą prawo do zwrotu kapitału przez przedawnienie.
Deutsche Bank również został ukarany przez UOKiK
Warto przypomnieć, że podobna sytuacja miała miejsce z udziałem Deutsche Bank. W decyzji z 31 grudnia 2018 r. Prezes UOKiK stwierdził, że trzy klauzule zawarte we wzorcach umów oraz aneksach do umów kredytów i pożyczek hipotecznych denominowanych w walutach obcych, stosowane przez Deutsche Bank Polska S.A., są niedozwolonymi postanowieniami umownymi zgodnie z art. 385(1) § 1 Kodeksu cywilnego i zakazał ich dalszego stosowania.
Pierwsze z zakwestionowanych przez UOKiK postanowień dotyczyło niejasnego sposobu określania kursów walut obcych. Urząd zwrócił uwagę na brak definicji rynku FOREX w umowie, mimo że kursy miały się do niego odnosić. W dokumencie brakowało także dokładnego wskazania źródła danych, z którego bank czerpał informacje. Drugie z postanowień odnosiło się do swobodnej możliwości zmiany spreadu walutowego przez bank. Bank miał prawo zmieniać spread raz w miesiącu, jeśli wystąpiły określone warunki. Co więcej, bank mógł zmieniać spread na dowolną wysokość oraz w dowolnym momencie miesiąca, gdyż brakowało w tej kwestii jasnych regulacji. Trzecie z zakwestionowanych zapisów dotyczyło możliwości zmiany przez bank wysokości opłat i prowizji w przypadku zaistnienia pewnych okoliczności. Wzorzec umowy nie przewidywał jednak, aby konsument miał prawo sprawdzić, czy rzeczywiście doszło do zmian, które uzasadniałyby modyfikację opłat.
Podobnie jak w przypadku Santander, Deutsche Bank również odwołał się od decyzji UOKiK i Sąd Okręgowy w marcu 2021 r. uchylił zaskarżoną decyzję. Sprawa trafiła do apelacji. Sąd Apelacyjny w Warszawie 27 lutego 2023 r. oddalił uprawomocnił decyzję UOKiK, potwierdzając że Deutsche Bank stosował klauzule abuzywne w umowach frankowych. Ta decyzja stanowi prejudykat w postępowaniach sądowych dotyczących przedsiębiorcy, którego dotyczy stwierdzenie stosowania niedozwolonych klauzul umownych, a także wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli umowy na podstawie wzorca wymienionego w decyzji. Oznacza to, że w trakcie postępowania sądowego sąd nie musi ponownie oceniać abuzywności zakwestionowanych klauzul, co może znacznie przyspieszyć przebieg postępowania.
