Czym są pozwy SLAPP i dlaczego banki stosują je wobec frankowiczów?
Pozwy SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation) to taktyka stosowana przez instytucje lub firmy, które chcą zniechęcić jednostki lub grupy społeczne do podejmowania działań w obronie swoich praw. W praktyce oznacza to składanie pozwów sądowych, które nie są prowadzone w celu wygrania sprawy, lecz zastraszenia i obciążenia przeciwnika kosztami. Takie działania mogą prowadzić do „zamrożenia” aktywności konsumentów i ograniczenia ich zdolności do dochodzenia swoich praw. W przypadku frankowiczów banki używają pozwów SLAPP, aby zniechęcić ich do walki o unieważnienie toksycznych umów kredytowych, które zawierają klauzule abuzywne.
Banki postrzegają pozwy SLAPP jako skuteczne narzędzie do wywierania psychologicznej presji na frankowiczów, którzy obawiają się długotrwałych, kosztownych i skomplikowanych procesów sądowych. W rezultacie wielu frankowiczów rezygnuje z podjęcia dalszej walki prawnej, ponieważ obawia się nie tylko wysokiego ryzyka ponoszenia dodatkowych opłat, ale i niepewności co do finalnego rozstrzygnięcia sporu. Pozwy SLAPP celowo utrudniają dostęp do sprawiedliwości. Banki, chcąc zniechęcić konsumentów do dochodzenia należnych im praw, zakładają, że presja finansowa oraz czasowa skutecznie ich od tego odwiedzie.
Sąd Okręgowy w Płocku 28 sierpnia 2024 r. wydał przełomowy wyrok, w którym uznał, że roszczenia banku wobec frankowiczów uległy przedawnieniu, co stanowi niekorzystny precedens dla instytucji finansowych. Sprawa dotyczyła pozwu banku, który domagał się zwrotu kapitału od kredytobiorców, lecz sąd orzekł, że żądanie to wpłynęło po upływie ustawowego terminu przedawnienia. Orzeczenie może mieć daleko idące skutki dla innych postępowań frankowych, zwłaszcza w kontekście ryzyka przedawnienia, które banki będą musiały teraz bardziej uwzględniać w swojej strategii procesowej. Decyzja wpłynie na wzmocnienie pozycji frankowiczów w przyszłych sporach, ograniczając szanse banków na odzyskanie środków w przypadkach, gdzie doszło do opóźnień w dochodzeniu roszczeń. Dowiedz się więcej: Pozwy SLAPP. Prawomocna przegrana banku o zwrotu kapitału!
Frankowicze ŻBK przeciwko SLAPP. Nowe pytanie do TSUE
W obliczu systematycznego stosowania przez banki nieuczciwych praktyk, rola organizacji wspierających frankowiczów nabiera fundamentalnego znaczenia. Społeczność Życie Bez Kredytu, dostrzegając rosnący problem z pozwami SLAPP, podjęła już stanowcze kroki prawne, aby przeciwdziałać tym działaniom. Dzięki naszym staraniom skierowano do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie prejudycjalne, które może mieć istotne znaczenie dla ochrony frankowiczów przed szkodliwą taktyką banków. Pytanie prejudycjalne zadane z inicjatywy ekspertów ŻBK brzmi:
„czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniom krajowym pozwalającym na obciążenie konsumenta kosztami postępowania, w którym sąd krajowy uwzględnił powództwo przedsiębiorcy o zasądzenie od konsumenta zwrotu należności spełnionych na podstawie umowy, która jest nieważna w wyniku zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych”.
Tak postawione pytanie ma na celu wyjaśnienie, czy banki mogą obciążać frankowiczów dodatkowymi kosztami postępowania mimo nieważności umów wynikającej z nieuczciwych klauzul.
To już kolejne pytanie skierowane do TSUE w sprawach dotyczących frankowiczów społeczności ŻBK. Niedawno osiągnęliśmy wspaniały sukces w Luksemburgu, wygrywając sprawę dotyczącą frankowiczów wynajmujących mieszkania (buy-to-let). Więcej szczegółów na ten temat przeczytasz w artykule: Frankowicze z ŻBK po raz kolejny wygrali w TSUE! Wynajmujący mieszkania są objęci ochroną konsumencką.
A już 12 grudnia nasi eksperci znowu pojawią się w TSUE na ogłoszenie wyroku sprawie frankowiczów z Getin (sygn. akt C-118/23). Dowiedz się więcej w artykule: Frankowicze a upadek Getin Banku – co trzeba wiedzieć? Webinar ekspertów ŻBK.
Frankowicze w TSUE. Walka z nieuczciwą praktyką SLAPP stosowaną przez banki
Do TSUE wpłynęły także dwa inne pytania związane z praktyką SLAPP. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, w której bank może domagać się zwrotu świadczenia od konsumenta przed prawomocnym zakończeniem postępowania. Brzmi ono następująco:
„Czy zgodna z art. 7 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich jest taka wykładnia prawa krajowego, która daje przedsiębiorcy możliwość dochodzenia od konsumenta zwrotu świadczenia spełnionego na podstawie umowy wraz z odsetkami za opóźnienie w zwrocie tego świadczenia, liczonymi od dnia następnego po dniu zapłaty, który został wyznaczony w tym wezwaniu, w sytuacji gdy postępowanie o ustalenie nieważności umowy z powództwa konsumenta nie zostało jeszcze prawomocnie zakończone”.
Drugie pytanie dotyczy naliczania odsetek za opóźnienie spowodowane zawieszeniem postępowania zainicjowanego przez bank. Jego treść jest następująca:
„Czy zgodna z art. 7 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich jest taka wykładnia prawa krajowego, która daje przedsiębiorcy możliwość naliczania odsetek za opóźnienie w zwrocie świadczenia spełnionego na podstawie umowy przez czas zawieszenia zainicjowanego przez przedsiębiorcę postępowania sądowego o zapłatę tego świadczenia, w sytuacji gdy zawieszenie to zostało zawnioskowane przez przedsiębiorcę i jest wynikiem oczekiwania na prawomocne zakończenie sprawy wytoczonej przez konsumenta o ustalenie, że umowa na podstawie której zostało wypłacone żądane świadczenie, jest nieważna”.
Odpowiedzi na powyższe pytania mają kluczowe znaczenie dla ochrony praw konsumentów i mogą w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy sytuacji frankowiczów, którzy mierzą się z pozwami SLAPP ze strony banków.
Przeczytaj więcej o pozwach SLAPP w artykule: Frankowicze otrzymują bezpodstawne pozwy SLAPP z banków. Jak się obronić?
