Co w sprawie frankowiczów? Banki nie mogą powoływać się na zarzut zatrzymania, ponieważ umowa o kredyt nie jest umową wzajemną
W sprawach frankowiczów banki nie mogą skutecznie powoływać się na prawo zatrzymania zgodnie z art. 496 k.c. [Prawo zatrzymania świadczenia]:
„Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.”
Otóż prawo to nie ma zastosowania w sprawach o nieuczciwy kredyt, ponieważ umowa o kredyt waloryzowany do franka szwajcarskiego nie jest umową wzajemną. Właśnie ze względu na brak spełnienia tej przesłanki w zdecydowanej większości sądy odrzucają bankowy zarzut zatrzymania. Już w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 grudnia 2019 r. o sygn. I ACa 442/18 wskazano, co następuje:
„[U]mowa kredytu, będąc umową dwustronnie zobowiązującą i odpłatną, nie jest umowa wzajemną (podobnie jak i umowa pożyczki). Nie spełnia ona kryteriów wyrażonych w art. 487 § 2 k.c. W doktrynie wskazuje się, że cechą wyróżniającą umowy dwustronnej jest rola, jaka została im wyznaczona we wzajemnych relacjach. Istota tych umów polega na tworzeniu podstaw do wymiany dóbr i usług. W tym sensie uznawane są one za główny instrument obrotu towarowo-pieniężnego, podstawę gospodarki rynkowej. Nie każda umowa dwustronnie zobowiązująca jest jednak umową wzajemną. Ekwiwalentność świadczeń, charakterystyczna dla umów wzajemnych, oznacza, że strony spełniają różne świadczenia, zasadniczo o ekwiwalentnej wartości. Umowami wzajemnymi są niewątpliwie sprzedaż (gdzie zachodzi wymiana towar – pieniądz), zamiana (wymiana jednej rzeczy określonej co do tożsamości na inną tak określoną rzecz), czy też umowa o dzieło lub o roboty budowlane (wynagrodzenie stanowiące ekwiwalent wykonanej pracy i jej trwałego efektu). Świadczenie strony umowy wzajemnej jest odpowiednikiem świadczenia strony przeciwnej. Czynności wzajemnej towarzyszy zamiar wymiany różnych dóbr (rzecz za rzecz, pieniądze za rzecz, pieniądze za usługi)”.
Ponadto w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 października 2021 r. (sygn. akt: I ACa 155/21) wymiar sprawiedliwości orzekł wprost, że zarzut zatrzymania nie może zostać skutecznie podniesiony, gdyż umowa kredytu nie jest umową wzajemną.
KLIKNIJ W BANER PONIŻEJ, ŻEBY UMÓWIĆ KONSULTACJĘ Z EKSPERTEM ŻYCIA BEZ KREDYTU:
Kredyt we frankach – wyrok Sądu Najwyższego – kasacja zarzutu zatrzymania
Choć prawo stoi po stronie frankowiczów, to istniały pewne wyjątki, gdzie sądy uznawały bankowy zarzut zatrzymania. Działo się tak ze względu na wcześniej nieuregulowane orzecznictwo w kwestii prawa zatrzymania. Niemniej frankowicze, którzy otrzymali krzywdzący wyrok, nadal mają prawo do walki o sprawiedliwość. Eksperci Życie Bez Kredytu już składają kasację do Sądu Najwyższego w przypadku tych spraw, gdzie sąd uznał zarzut zatrzymania banku.
Sądy jednak zasadniczo orzekają na rzecz kredytobiorców i tylko w rzadkich przypadkach nie odrzucały zarzutów banków. Przypomnieć należy wyrok z dnia 18 października 2021 r., gdzie Sąd Apelacyjny w Warszawie (SSO del. Anna Strączyńska, sygn. akt: I ACa 466/21) oddalił apelację Millennium Bank od korzystnego dla frankowicza wyroku, w którym sąd ustalił nieważność umowy kredytowej, zasądzając na rzecz kredytobiorcy wpłacone przez niego raty kredytu wraz z odsetkami (sygn. akt: III C 1228/17). Sąd Apelacyjny w ustnych motywach wskazał na następujące powody nieuwzględnienia zarzutu zatrzymania:
- Prawo zatrzymania ma charakter rzeczowy i jest związany z rzeczą, przez co nie może dotyczyć rzeczy oznaczonej co do gatunku, jaką jest pieniądz.
- Sąd wskazał, że mając na uwadze treść art. 487 § 2 k.c. świadczenia stron muszą mieć charakter niejednorodny.
- W ocenie Sądu prawo zatrzymania nie może prowadzić do spełnienia świadczenia, mając na uwadze, że co do zasady ma pełnić funkcję zabezpieczającą.
- W ocenie Sądu zarzut zatrzymania wygasa lub w ogóle nie powstaje, jeżeli strona składająca oświadczenie jest chroniona w inny sposób – w tej sytuacji Bank nadal ma jeszcze wpisaną hipotekę.
Więcej informacji dot. bankowego zarzutu zatrzymania można przeczytać w naszym artykule: Zatrzymanie i inne zarzuty w sprawach frankowych. Pozew frankowy nie dotyczy umowy wzajemnej.
Przykładowe wyroki nieuwzględniające zarzutu zatrzymania banku:
- 26.10.2021 r. wyrok SA w Warszawie (I ACa 27/19) Umowa z mBank nieważna;
- 27.10.2021 r. wyroki SA w Warszawie (V Aca 452/21) umowa z Millennium nieważna oraz SO w Warszawie (XXIV C 2820/20) umowa z Raiffeisen nieważna;
- 28.10.2021 r. wyroki SA w Warszawie (I ACa 427/21) umowa z PKO nieważna, (I aca 380/21) umowa z PKO nieważna oraz SO w Warszawie (IIIC 1308/17) umowa z Millennium nieważna;
- 08.11.2021 r. wyroki SA w Warszawie (V Aca 86/20) umowa z ING nieważna, (V ACa 334/20) umowa z mBank nieważna.
Zarzut zatrzymania – TSUE w sprawie frankowiczów już wkrótce wyda orzeczenie
Bardzo dobrą informacją dla frankowiczów jest fakt, że bankowym zarzutem zatrzymania zajmie się sam Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Można spodziewać się, że wyrok TSUE jak zawsze będzie korzystny dla kredytobiorców, a wówczas polskie sądy nie będą miały już żadnych wątpliwości, co do bezzasadności zarzutu zatrzymania czy prawa potrącenia.
W dniu 31.01.2022 r. Sąd Okręgowy w Krakowie (I C 2210/20, SSR del. Anna Baran) postanowił zwrócić się do TSUE z następującym pytaniem prawnym: Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że przywołane przepisy ze względu na zasadę braku związania konsumenta nieuczciwymi warunkami umownymi (art. 6 ust. 1 dyrektywy) oraz zasadę skutecznej ochrony konsumenta (art. 7 ust. 1 dyrektywy) sprzeciwiają się orzecznictwu krajowemu zezwalającemu na odsunięcie w czasie możliwości realizacji przez konsumenta skutków restytucyjnych związanych ze stwierdzeniem nieuczciwego charakteru warunku znajdującego się w umowie zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę przez zastrzeżenie, że spełnienie świadczenia zasądzonego od przedsiębiorcy na rzecz konsumenta powinno nastąpić za jednoczesnym zaofiarowaniem przez konsumenta zwrotu świadczenia otrzymanego od przedsiębiorcy przez konsumenta albo zabezpieczeniem roszczenia przedsiębiorcy o zwrot tego świadczenia?
Pytanie prejudycjalne zostało zadane w prowadzonej sprawie przeciwko Santander Bank Polska S.A., w której bank zgłosił zarówno zarzut zatrzymania, jak i zarzut potrącenia.
