Klauzule abuzywne w umowach frankowych – ukryte pułapki na kredytobiorców

Klauzule abuzywne w umowach o kredyty waloryzowane do walut obcych, takich jak frank szwajcarski czy euro, były nagminnie stosowane przez banki. Zgodnie z art. 385 (1) Kodeksu cywilnego postanowienia niedozwolone to postanowienia umowy zawieranej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, które nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem i kształtują jego prawa oraz obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także rażąco naruszają jego interesy. Aby stwierdzić, że określone postanowienie jest abuzywne, wszystkie wyżej warunki muszą być spełnione jednocześnie. Koncepcja abuzywności nie obejmuje postanowień umowy dotyczących głównych świadczeń stron, jeśli zostały one wyrażone w sposób jednoznaczny. Natomiast w umowach frankowych nie można mówić o jakiejkolwiek jednoznaczności lub klarowności. W znakomitej większości przypadków klauzule przeliczeniowe zawarte w umowach o kredyt CHF spełniają przesłanki klauzuli abuzywnej.

Z kolei art. 385(3) Kodeksu cywilnego prezentuje w 23 podpunktach katalog abuzywnych postanowień umownych. Stanowi to pewnego rodzaju wzorzec klauzul niedozwolonych. Do tego typu przepisów zaliczają się m.in.:

– przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;

– uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;

– przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy.

Oczywiście art. 385(3) kodeksu cywilnego nie wyczerpuje wszystkich możliwych rodzajów klauzul abuzywnych. W przypadku umów o kredyt frankowy sądy w szczególności zwracają uwagę na fakt, że kredytobiorca nie został odpowiednio zapoznany z ryzykiem walutowym, a tabele przeliczeniowe były jednostronnie kształtowane przez bank.

Gdzie znaleźć klauzule abuzywne stosowane przez banki?

Wykaz realnie zastosowanych w umowach z konsumentami klauzul abuzywnych można znaleźć w Rejestrze klauzul niedozwolonych sporządzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Do Rejestru wpisywane są postanowienia uznane za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: https://www.rejestr.uokik.gov.pl/.

Warto podkreślić, że zgodnie z wyrokiem TSUE C-139/22, który zapadł 21 września 2023 roku, sąd rozpatrujący pozew frankowy może uznać dany warunek umowy za nieuczciwy tylko dlatego, że jest on tożsamy z warunkiem wpisanym już do rejestru klauzul niedozwolonych. Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że uznanie warunku umownego za nieuczciwy poprzez porównanie go z warunkiem wpisanym do rejestru klauzul niedozwolonych UOKiK jest zgodne z dyrektywą 93/13/EWG. Taka praktyka może skutkować szybkim zaprzestaniem stosowania nieuczciwych warunków w wielu umowach, co korzystnie wpłynie na konsumentów. Trybunał podkreślił, że aby to osiągnąć, sąd musi przeprowadzić ocenę treści konkretnego postanowienia umowy i umożliwić przedsiębiorcy wyrażenie swojego stanowiska wobec wyniku tej oceny.

Aby ułatwić frankowiczom decyzję o pozwaniu banku, dzięki której będą mieli szansę na odzyskanie niesłusznie pobranych przez kredytodawcę pieniądzy, Rzecznik Finansowy sporządził Mapę klauzul abuzywnych w umowach kredytów „walutowych”. Mapa klauzul niedozwolonych

pochodzi z umów i regulaminów kredytów hipotecznych zawieranych przez banki z konsumentami w okresie 2002-2009. 

Rzecznik Finansowy, tworząc zbiór klauzul abuzywnych, opierał się na wzorcach przesłanych przez klientów w ramach postępowań interwencyjnych czy na potrzeby wydania tzw. istotnych poglądów, zbioru nie należy traktować jako katalog zamknięty. Jeżeli nie odnajdziesz w nim zapisów znajdujących się w Twojej umowie, nie oznacza to, że dana umowa jest zgodna z prawem i nie zawiera zapisów niedozwolonych.

Pobierz Mapę klauzul abuzywnych w umowach kredytów „walutowych”: Mapa klauzul abuzywnych Rzecznika Finansowego.

Jeżeli zastanawiasz się, czy masz szanse wygrać spór sądowy z bankiem i definitywnie uwolnić się od toksycznego wpływu franka, koniecznie skontaktuj się z naszymi ekspertami. Pamiętaj, że indywidualną analizę i wycenę kosztów prowadzenia skutecznego postępowania sądowego otrzymasz od nas zupełnie za darmo. Już teraz możesz się z nami skontaktować za pomocą formularza: formularz kontaktowy.

Przykłady klauzul abuzywnych ze wszystkich banków

BPH S.A. Umowa kredytu budowlano-hipotecznego z 2004 r. i z 2005 r. 

„§ 2 ust. 1. Bank udziela Kredytobiorcy na warunkach określonych w umowie oraz Regulaminie kredytowania osób fizycznych w Banku BPH S.A. nie objętych Ustawą o Kredycie Konsumenckim, kredytu w wysokości X CHF (słownie: …. franków szwajcarskich), a Kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania i zwrotu kredytu wraz z odsetkami zgodnie z warunkami niniejszej umowy.”

BPH S.A.: GE Money Bank S.A. Umowa o kredyt hipoteczny z 2005 r. 

„§ 1 ust. 1. Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie (…) złotych polskich (słownie: … złotych polskich), indeksowanego kursem CHF zwanego dalej „Kredytem” na warunkach określonych w Umowie a Kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania Kredytu zgodnie z postanowieniem Umowy oraz zapłaty Bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z Umowy. Na kwotę Kredytu składa się kwota pozostawiona do dyspozycji Kredytobiorcy w wysokości (…) złotych polskich, przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2 oraz kwota należnej składki z tytułu ubezpieczenia 7 od ryzyka utraty pracy opisanego w § 13, w wysokości (…) złotych polskich, która zostanie doliczona do salda Kredytu, zgodnie z zasadami określonymi w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez GE Money Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17.”

BNP Paribas: Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. Umowa z 2008 r. 

„§ 4 ust. 1 Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminie określonym w ust. 3. Spłata kredytu następuje w złotych. Zmiana kursu waluty wpływa na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej.”

BNP Paribas: Fortis Bank S.A. Umowa z 2007 r.

„ust. 8.8. Spłata należności z tytułu Kredytu następuje z Rachunku nr (…). Rachunek ten prowadzony jest w CHF i zasilany jest wyłącznie środkami w walucie, w której jest prowadzony. Kredytobiorca zobowiązany jest zapewnić na Rachunku wystarczającą kwotę środków do pokrycia wymagalnych należności Banku z tytułu Kredytu.”

Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce Raiffeisen Bank Polska S.A. Umowa kredytu Mieszkaniowego nr MG z 2008 r. 

„§ 2 ust. 1 W przypadku Kredytu udzielonego w walucie CHF/EUR/USD kwota kredytu zostanie wypłacona w złotych wg kursu kupna danej waluty zgodnie z obowiązującą Banku w dniu Uruchomienia Kredytu/Transzy Kredytu Tabelą Kursów walut dla produktów hipotecznych w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna.”

Raiffeisen: EFG Eurobank Ergasias (Polbank) Umowa o kredyt hipoteczny z 2007 r., z 2008 r. i z 2009 r. 

„§ 2 ust. 1 Bank zobowiązany jest oddać do dyspozycji Kredytobiorcy kwotę w wysokości (…) zł (słownie: ………..). Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF. Regulamin Kredytu Hipotecznego udzielanego przez POLBANK EFG § 7 ust. 4 [klauzula skutkująca nieważnością całej umowy] „W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególny transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualnie saldo zadłużenia w walucie kredytu Kredytobiorca otrzymuje listowanie w przypadku postanowień § 11.”

Bank Ochrony Środowiska S.A. Umowa z 2007 r.

„§ 18 ust. 4 Zbiór Ogólnych Zasad Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów Hipotecznych (ZOZK). W przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między momentem zawarcia Umowy a momentem uruchomienia kredytu/transzy kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w Umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w Umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. (…).”

Getin Noble Bank S.A. Umowa 2005 r.

„§ 1 ust. 1. Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie (…) złotych polskich (słownie: … złotych polskich), indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie kredytowej oraz „Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego” zwanym dalej Regulaminem, stanowiącym integralną część umowy.”

DNB Bank Polska S.A. Umowa z 2009 r. 

„§ 1 ust. 2 pkt 2.1  Waluta Kredytu: PLN indeksowany do waluty obcej CHF. Wypłata Kredytu indeksowanego do waluty obcej następuje w złotych według kursu kupna obowiązującego w Banku w momencie uruchomienia Kredytu lub w momencie uruchomienia poszczególnych transz Kredytu, zgodnie z Tabelą kursów walut dla Kredytów/Pożyczek Hipotecznych publikowaną na stronie internetowej Banku lub dostępna w oddziałach Banku.”

ING Bank Śląski S.A. Umowa 2008 r.

„§ 2 ust. 4. Kredyt zostanie uruchomiony w złotych, a jego równowartość w walucie CHF ustalona zostanie według kursu kupna określonego w § 1 ust. 1, w dniu uruchomienia pierwszej transzy kredytu. Kolejne transze kredytu będą uruchamiane w złotych, a ich równowartość w walucie CHF będzie ustalana każdorazowo według kursu kupna na podstawie gotówkowego kursu kupna CHF banku z dnia wypłaty (uruchomienia) danej transzy kredytu (kurs notowany w pierwszej tabeli kursowej Banku – tabela A w tym dniu).”

mBank S.A.: BRE Bank S.A. Umowa z 2004 r. mPlan 

„§ 7 ust. 1. mBank udziela Kredytobiorcy na jego wniosek Kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1 zwanego dalej Kredytem, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty w CHF wg tabeli kursowej BRE Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu/transzy Kredytu.”

Bank Millenium S.A. Umowa z 2005 r. MILLEKREDYT DOM 

„§ 2 ust. 2. Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millenium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.”

Pekao Bank Hipoteczny S.A. Umowa kredytu z 2008 r.

„§ 2 ust. 4. postanowienia ogólne. Kredyt zostanie wypłacony w złotych po przeliczeniu wypłaconej kwoty według kursu kupna waluty Kredytu obowiązującego w Banku na dwa dni robocze przed dniem wypłaty (zgodnie z Tabela Kursów Banku z godz. 9:00), na podstawie złożonego przez Kredytobiorcę w Banku Wniosku o wypłatę na formularzu, którego wzór stanowi załącznik do Umowy (zwanego dalej „Wnioskiem o wypłatę”).”

Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A.: Nordea Bank S.A. Umowa o kredyt mieszkaniowy NORDEA – HABITAT z 2005 r. 

„§ 2 ust. 2 umowy. Kwota kredytu określona w CHF zostanie przeliczona na złote po kursie kupna CHF według Tabeli kursów z dnia uruchomienia środków.”

Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. Umowa kredytu mieszkaniowego WŁASNY KĄT hipoteczny z 2005 r. i z 2006 r. 

„§ 5 ust. 3. Kredyt może być wypłacany: 1) w walucie wymienialnej – na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego, 2) w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju.”

Santander Bank Polska S.A.: Kredyt Bank S.A. Umowa z 2002 r. 

„§ 1 ust. 1. Bank udziela Kredytobiorcy na wniosek z dnia (…) kredytu w walucie (…) złotych denominowanego w walucie CHF. Kwota transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia transzy kredytu.”

Santander Bank Polska S.A.: Bank Zachodni WBK S.A. Umowa o dewizowy kredyt mieszkaniowy z 2006 r. 

„Art. 3.07 ust. 3. Uruchomienie kredytu nastąpi w złotych polskich przy wykorzystaniu bieżącego kursu kupna dewiz dla CHF obowiązującego w Banku Zachodnim WBK S.A. w dniu płatności.”

Santander: Deutsche Bank S.A. Umowa z 2006 r. i z 2007 r.

„§ 2 ust. 2. Kwota Kredytu będzie wypłacona Kredytobiorcy jednorazowo lub w transzach zgodnie z zapisami pkt 2 Tabeli, po spełnieniu warunków do wypłaty Kredytu/transz Kredytu, na podstawie dyspozycji Kredytobiorcy wypłaty Kredytu/transz Kredytu złożonej najpóźniej na dwa dni robocze przed planowaną wypłatą. Wypłata następuje zgodnie z harmonogramem wypłat stanowiącym Załącznik nr 1 do Umowy. Zmiana harmonogramu wypłat w okresie określonym w pkt 2 Tabeli w zakresie terminu wypłaty Kredytu/transz Kredytu oraz ich wysokości następuje za zgoda Banku na podstawie jednostronnej dyspozycji Kredytobiorcy i nie wymaga zawarcia aneksu do Umowy. Jeżeli Kredytobiorca nie dotrzyma warunków udzielenia kredytu lub utraci zdolność kredytową wówczas Bank może wypowiedzieć Umowę lub obniżyć kwotę przyznanego kredytu, jeżeli nie został on wypłacony w całości. W przypadku wypłaty w złotych lub innej walucie niż określona w pkt 2 Tabeli Bank zastosuje kurs kupna CHF opublikowany w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych Deutsche Bank PBC SA obowiązujący w Banku w dniu wypłaty kwoty Kredytu lub jego transzy.”

Santander Consumer Bank S.A. Umowa z 2006 r. i z 2007 r.

„§ 2 ust. 1 zd. 1 lub § 2 ust. 2 zd. 1. Na wniosek Kredytobiorcy Bank udziela kredytu w kwocie (…) nominowanego do waluty CHF, wg kursu kupna walut dla CHF obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz – w przypadku wypłaty kredytu w transzach na cel określonych w §1.”

Credit Agricole Bank Polska S.A.: Lukas Bank S.A. Umowa kredytu z 2007 r.

„§ 4 ust. 4. Kredyt zostanie wypłacony w złotych polskich po przeliczeniu kwoty określonej w § 1 według aktualnego kursu kupna dewiz obowiązującego w Tabeli kursów walut w LUKAS Banku w dniu uruchomienia każdej z kolejnych transz. Wypłacane transze pomniejszają dostępne do wypłaty saldo kredytu w walucie obcej Bank w pierwszej kolejności wypłaca transze do równowartości kwot określonych w Załączniku nr 2 do Umowy.”