Przełomowe wyroki TSUE 2024: C-347/23 oraz C-348/23

Eksperci ŻBK konsekwentnie poruszają najbardziej palące problemy, z jakimi zmagają się frankowicze, wyznaczając nowe standardy w orzecznictwie. W efekcie kredytobiorcy zyskali już wiele korzystnych rozstrzygnięć – zarówno w krajowym Sądzie Najwyższym, jak i w TSUE – które zmieniły ich sytuację prawną. To pokazuje, że ŻBK nie tylko działa skutecznie, ale przede wszystkim realnie poprawia sytuację konsumentów w Polsce.

Wyrok TSUE C-348/23

W maju 2024 roku zapadł korzystny dla frankowiczów wyrok C-348/23. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że krajowe przepisy nie mogą wymagać od konsumenta składania specjalnych oświadczeń przed sądem jako warunku uzyskania ochrony przed nieuczciwymi zapisami umownymi. Takie wymagania ograniczają prawa konsumentów i naruszają unijną dyrektywę 93/13, której celem jest ochrona interesów konsumentów i zniechęcanie firm do stosowania nieuczciwych praktyk. Wcześniej polskie sądy, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego, wymagały od frankowiczów złożenia oświadczenia, aby uznać umowę za „trwale bezskuteczną”. Taki wymóg opóźniał możliwość naliczania odsetek ustawowych za zwłokę.

TSUE uznał, że ochrona konsumenta nie powinna być uzależniona od dodatkowych oświadczeń. Trybunał jednoznacznie stwierdził, że przepisy krajowe nie mogą nakładać na frankowicza warunku zawieszającego, by ów frankowicz przed sądem krajowym złożył deklarację w zakresie:

– braku zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwego warunku umowy;

– świadomości, iż nieważność nieuczciwego warunku umowy pociąga za sobą stwierdzenie nieważności umowy kredytu na zakup nieruchomości;

– świadomości skutków tego stwierdzenia nieważności;

– wyrażenia zgody na stwierdzenie nieważności tej umowy zawierającej nieuczciwy warunek.

Wyrok TSUE C-348/23 gwarantuje frankowiczom, że ochrona konsumentów nie może być uzależniona od żadnych warunków zawieszających. Tym samym kredytobiorcy zyskali pewność, że otrzymają odsetki ustawowe w pełnej wysokości, czyli za cały okres trwania sporu z bankiem.

Treść orzeczenia TSUE C-348/23 z dnia 3 maja 2024 r.:

„Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:

w kontekście stwierdzenia nieważności w całości zawartej z konsumentem przez instytucję bankową umowy kredytu na zakup nieruchomości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego nie może ona dalej obowiązywać, przepisy te stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą skutki prawne wiążące się ze stwierdzeniem nieważności owej umowy w całości są uzależnione od spełnienia przez tego konsumenta warunku zawieszającego, by ów konsument przed sądem krajowym złożył oświadczenie, w drodze którego wskaże, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy, z jednej strony, iż nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą stwierdzenie nieważności umowy kredytu na zakup nieruchomości, a z drugiej strony – skutków tego stwierdzenia nieważności, oraz po trzecie, że wyraża zgodę na stwierdzenie nieważności tej umowy”.

Dowiedz się więcej: Sukces Ekspertów ŻBK przed TSUE – sprawa C-348/23 z dnia 3 maja 2024 r.

Wyrok TSUE C-347/23

Orzeczenie TSUE w sprawie C-347/23 ogłoszone 24 października 2024 r. stanowi istotny punkt zwrotny dla osób wynajmujących mieszkania zakupione na kredyt frankowy. Trybunał bowiem rozszerzył ochronę konsumencką na osoby, które nabyły na kredyt nieruchomość w celu jej

wynajmu (tzw. buy-to-let). Argumentacja banków, jakoby wynajem świadczył o prowadzeniu działalności gospodarczej, została odrzucona. TSUE uznał, że takie inwestycje mają charakter prywatny i nie pozbawiają kredytobiorcy statusu konsumenta.

Trybunał stwierdził, że osoba fizyczna, która zaciągnęła kredyt hipoteczny na zakup mieszkania przeznaczonego na wynajem, wciąż kwalifikuje się jako konsument, jeśli działa poza zakresem własnej działalności gospodarczej lub zawodowej. Sam fakt, że ktoś czerpie zyski z najmu, nie oznacza automatycznego wyłączenia spod ochrony konsumenckiej. Treść orzeczenia C-347/23 wskazuje, że artykuł 2 lit. b) dyrektywy 93/13/EWG należy rozumieć tak, iż osoba wynajmująca nieruchomość nie traci statusu konsumenta tylko dlatego, że generuje z tego tytułu dochody.

Wyrok TSUE C-347/23 wydany 24 października 2024 r. brzmi następująco:

„Artykuł 2 lit. b) dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:

osoba fizyczna, która zawiera umowę kredytu hipotecznego w celu sfinansowania zakupu jednej nieruchomości mieszkalnej w celu odpłatnego oddania jej w najem, wchodzi w zakres pojęcia „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu, jeśli owa osoba fizyczna działa w celach niezwiązanych z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Okoliczność, że rzeczona osoba fizyczna usiłuje osiągać dochody z zarządzania tą nieruchomością, nie może sama w sobie prowadzić do wyłączenia tej osoby z zakresu pojęcia „konsumenta” w rozumieniu wspomnianego przepisu.”

Więcej informacji znajdziesz w artykule: Frankowicze z ŻBK po raz kolejny wygrali w TSUE! Wynajmujący mieszkania są objęci ochroną konsumencką.

Wyrok TSUE w sprawie Getin – 12 grudnia 2024 r. może być ważną datą dla kredytobiorców

Orzeczenie TSUE C-118/23, które zapadnie 12 grudnia 2024 r., może okazać się przełomowe dla wszystkich wierzycieli upadłego Getin Banku. Trybunał UE wypowie się w kwestii zasad restrukturyzacji banków i oceni, czy działania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) były zgodne z przepisami unijnymi. Jeśli TSUE stwierdzi, że BFG naruszył prawo, frankowicze zyskają nowe narzędzia do dochodzenia swoich roszczeń finansowych.

Nadchodzący wyrok C-118/23 ma potencjał, by znacząco zmienić aktualny układ sił, szczególnie w kontekście traktowania wierzycieli Getinu, w tym frankowiczów. Istnieje realna szansa na zakwestionowanie dotychczasowych procedur restrukturyzacyjnych, co mogłoby wprowadzić istotne zmiany w postępowaniach upadłościowych. Dla frankowiczów może otworzyć się droga do szybszego uzyskania rekompensat finansowych. Orzeczenie TSUE może zakończyć wieloletnią walkę o sprawiedliwość tysięcy pokrzywdzonych frankowiczów z Getin Banku.

„W sytuacji, w której Trybunał Sprawiedliwości dojdzie do wniosku, że faktycznie doszło do naruszenia i ostatecznie Wojewódzki Sąd Administracyjny, który jest inicjatorem tego postępowania, uzna, że decyzja BFG zapadła z naruszeniem przepisów prawa, to zostanie otwarta droga dla kredytobiorców do dochodzenia swoich roszczeń na zasadach ogólnych. Trzeba przede wszystkim pamiętać, że wyrok Trybunału Sprawiedliwości będzie niejakim preludium, takim prejudykatem do dalszego

postępowania. Niestety wyrok nie rozwiąże sytuacji zero-jedynkowo, ale frankowicze, jak i inne podmioty, będą mieli możliwość dochodzenia odszkodowania, powołując się właśnie na to orzeczenie” – komentuje pełnomocniczka ŻBK mec. Marta Chęcińska.

Polecamy artykuł: Frankowicze a upadek Getin Banku – co trzeba wiedzieć?

Pozwy SLAPP – frankowicze czekają na kluczowe rozstrzygnięcia

Frankowicze, dochodząc swoich praw na drodze sądowej, często zmagają się z tzw. pozwami SLAPP. Pozwy SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation) to specyficzny rodzaj powództwa, które ma na celu odstraszenie osób lub całych grup od dochodzenia swoich roszczeń. Mechanizm działania takich pozwów polega na generowaniu kosztów, wydłużaniu postępowań sądowych oraz wywieraniu presji psychicznej na pozwanego, co w efekcie ma zniechęcać do podejmowania działań prawnych. W kontekście kredytów frankowych, banki coraz częściej sięgają po tę strategię, aby zniechęcić frankowiczów do składania pozwów o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej. Eksperci ŻBK, przeciwdziałając tej toksycznej praktyce, zainicjowali aż trzy pytania prejudycjalne do TSUE związane z pozwami SLAPP.

Bezskuteczność zawieszona a przedawnienie banku

Jedno z pytań, na które odpowie TSUE w związku z pozwami SLAPP, dotyczy interpretacji przepisów unijnych w kontekście przedawnienia roszczeń, które banki wnoszą przeciw konsumentom. Trybunał UE ustali, jak należy traktować moment rozpoczęcia biegu przedawnienia – czy powinien on zaczynać się od chwili, gdy kredytobiorca zakwestionuje nieuczciwe postanowienia umowy, na przykład składając reklamację lub wnosząc pozew. Problem polega na tym, że nie każdy konsument podejmował takie działania przed wytoczeniem powództwa. W rezultacie powstała koncepcja tzw. zawieszonej bezskuteczności, która jednak została już częściowo zakwestionowana. W związku z tym TSUE zbada, czy nałożenie na konsumenta obowiązku wcześniejszego wyrażenia swojego stanowiska wobec banku ma wpływ na kwestię przedawnienia roszczeń.

Treść pytania brzmi następująco:

„czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasady skuteczności, równoważności, proporcjonalności, pewności prawa i prawa do sądu należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą bieg terminu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych na podstawie umowy, która stała się nieważna na skutek zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych rozpoczyna się od daty, w której konsument zakwestionował względem banku związanie warunkami umowy?”

Zasada czystych rąk

Drugie pytanie również jest bardzo ważne z perspektywy kredytobiorców. Obecnie coraz więcej sądów orzeka, że roszczenie banków o zwrot kapitału jest przedawnione Na bazie kwietniowej uchwały Sądu Najwyższego frankowicze mogą ten zarzut skutecznie podnosić. W wielu przypadkach 3-letni okres przedawnienia już upłynął, a bank nie zdążył złożyć pozwu w wymaganym terminie. W polski reżimie prawnym pojawił się jednak artykuł 117[1] kodeksu cywilnego, który dopuszcza, biorąc pod uwagę zasady słuszności, nieuwzględnienie przez sąd okresu przedawnienia i zasądzenie

roszczenia, mimo że jest ono materialnie przedawnione. Należałoby jednak zadać pytanie, czy bank, który sam rażąco łamał zasady współżycia społecznego poprzez masowe zawieranie toksycznych umów kredytowych, ma prawo powoływać się na względy słuszności.

Trybunał UE odpowie więc na poniższe pytanie:

„czy art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasady skuteczności, proporcjonalności, pewności prawa i prawa do sądu należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które pozwalają sądowi krajowemu na uwzględnienie przedawnionego roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych na podstawie umowy, która stała się nieważna na skutek zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, jeżeli wymagają tego względy słuszności lub zasady współżycia społecznego?”

Czy frankowicze powinni być dociążani kolejnymi kosztami?

Frankowicze, pozywając bank, korzystają ze zwolnienia fiskalnego i za wniesienie sprawy do sądu płacą tylko 1 000 zł. Jednak w przypadku kontrpowództwa banku kredytobiorcy ryzykują pokryciem pełnych kosztów postępowania, które wynoszą 5% wartości sporu (np. 10 000 zł przy roszczeniu 200 000 zł). Tak wysokie opłaty, na które może być narażony konsument, zdaniem ekspertów ŻBK naruszają zasadę skutecznej ochrony konsumenta przewidzianą w dyrektywie 93/13.

W związku z powyższym pełnomocnicy ŻBK zainicjowali następujące pytanie do TSUE:

„czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniom krajowym pozwalającym na obciążenie konsumenta kosztami postępowania, w którym sąd krajowy uwzględnił powództwo przedsiębiorcy o zasądzenie od konsumenta zwrotu należności spełnionych na podstawie umowy, która jest nieważna w wyniku zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych”.

Podsumowanie

Społeczność Życie Bez Kredytu od lat skutecznie wspiera frankowiczów, a ich działania przyniosły już korzystne rozstrzygnięcia TSUE. Wyroki z 2024 r. w sprawach C-348/23 i C-347/23 potwierdziły, że ochrona konsumentów nie może być uzależniona od żadnych warunków zawieszających, a osoby wynajmujące mieszkania na kredyt zachowują status konsumenta. Te decyzje znacząco wzmocniły pozycję kredytobiorców w sporach z bankami. Oczekiwane orzeczenie dotyczące Getin Banku (12 grudnia 2024 r.) oraz decyzje w sprawach związanych z pozwami SLAPP dają nadzieję na dalsze korzystne rozstrzygnięcia. Dotychczasowa linia orzecznicza TSUE pokazuje, że Trybunał konsekwentnie stoi po stronie konsumentów, a odpowiedzi na zainicjowane przez ekspertów ŻBK pytania mogą okazać się przełomem na miarę słynnego wyroku w sprawie Państwa Dziubak.