W ostatnim roku zapadło wiele korzystnych dla konsumentów wyroków dotyczących kredytów indeksowanych do waluty szwajcarskiej.
Główne tezy wyroków w sprawach przeciwko Raiffeisen (Polbank)
W pierwszej kolejności należało się odnieść do najdalej idącego zarzutu strony powodowej, tj. nieważności umowy ze względu na sprzeczność z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (dalej: pr. bank.).Zarzuty te sąd co do zasady podziela, uznając łączącą strony umowę kredytu za nieważną z uwagi na określenie w umowie wysokości świadczenia kredytodawcy w sposób naruszający granice swobody umów, tj. przez przyznanie jednej ze stron prawa do określenia wysokości swojego świadczenia.
Wartość kredytu wyrażona została w złotówkach. Podobnie wypłata kwoty kredytu. Z kolei, raty podlegające spłacie wyrażone były we franku szwajcarskim, w dniu wymagalności pobierane z rachunku według kursu sprzedaży, zgodnie z tabelą obowiązującą na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu.
W tej sytuacji pozwana będąc kredytobiorcą nie spłacała nominalnej wartości kredytu, bowiem z uwagi na różnice kursowe ostatecznie spłacona byłaby inna kwota, niż kwota udzielonego kredytu.
Włączenie do postanowień umowy kredytu (przez odesłanie do punktów Regulaminu opisanych wyżej) klauzul waloryzacyjnych skutkowała tym, że wysokość zobowiązania pozwanej (wyrażonego w walucie polskiej) została zmodyfikowana innym miernikiem wartości, przełamując zasady takie, jak nominalizm i określoność świadczenia.
Uruchomienie kredytu nastąpiło w złotych polskich według kursu kupna, natomiast spłata kredytu ustalana była w oparciu o kurs sprzedaży. Zdaniem Sądu, takie zastrzeżenie zawarte w umowie stanowi nadto rodzaj ukrytej prowizji banku. Kredytobiorca zaciągając i spłacając kredyt, nawet tego samego dnia i przy nie zmienionym kursie waluty, zobowiązany byłby bowiem do spłaty wyższej kwoty, aniżeli pożyczyłby.
Przyjęta w umowie stron klauzula przeliczenia walutowego z PLN na CHF po kursie kupna CHF – § 7 ust. 4 Regulaminu oraz klauzula przeliczenia walutowego z CHF na PLN po kursie sprzedaży CHF – § 9 ust. 2 pkt 1 Regulaminu nie wskazywały obiektywnych czynników ustalania kursu walutowego.
Jednak uznać należy, że nie jest również możliwe dalsze funkcjonowanie umowy, która bez wyeliminowanych z niej postanowień, tworzyć będzie stosunek prawny, którego cel lub treść sprzeciwiały by się właściwości (naturze) stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego.Taki stosunek prawny musi zostać uznany za nieważny z racji sprzeczności z ustawą, polegającą na naruszeniu granic swobody umów (art.58§1 kc w zw. z art.353 1 kc). Nie ma znaczenia czy prowadzący do nieważności kształt zobowiązania został pierwotnie ukształtowany wolą stron, czy też powstania stosunku podlegającego takiej ocenie doszło po wyeliminowaniu z niego niedozwolonych postanowień umownych.Przepisu art.385 1§2 kc nie można uznać za przepis szczególny wobec art.353 1 kc, gdyż kłóciłoby się z ogólnymi zasadami i konstrukcją prawa zobowiązań, pozwalając m.in. na kreowanie takich stosunków umownych, które po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych pozwalałaby na osiągnięcie celów, które nie byłyby możliwe do realizacji na gruncie zasad ogólnych.Z kolei przyjęcie, że określony kształt zobowiązany jest nieważny, oznacza, zgodnie z powołanym orzecznictwem Trybunału, że dalsze obowiązywanie umowy nie jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego.
Przedmiotem postępowania sądowego jest brak w umowach kredytu indeksowanego postanowień wymaganych przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa w latach 2005-2010. Zastosowano w nich również postanowienia sprzeczne z dobrymi obyczajami, które w sposób jednoznaczny prowadzą do rażącego naruszenia interesów kredytobiorców, jako konsumentów. Mówi o tym m.in. dyrektywa 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE L.1993.95.29).
Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy, m.in. w uchwale z 19 października 2017 r. (sygn. akt III CZP 42/17), w której wskazał, że spory z udziałem konsumentów, do których zastosowanie znajdują przepisy wprowadzające powołaną dyrektywę, wszczęte po 1 maja 2004 r., zyskały walor spraw o charakterze wspólnotowym, co obliguje sądy krajowe do uwzględnienia dyrektywy oraz jej wykładni dokonanej przez TSUE w sposób zapewniający skuteczność ochrony przyznanej konsumentowi przez prawo wspólnotowe.
Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r. (sygn. akt III CZP 29/17) umowa kredytowa powinna być interpretowana wg stanu z chwili jej zawarcia – zgodnie z odpowiednimi przepisami kc.
Nie jest istotne jak była później wykonywana umowa. Zarzut nieprzejrzystości – będąc konsumentem nie da się – w chwili zawarcia umowy – zrozumieć, co zawarcie takiej umowy faktycznie oznaczało (ekonomicznie). Sąd bada jaka była zgodna wola stron i cel umowy.
Cytat jednego z wyroków unieważniających kredyt indeksowany, wydany w 2019 roku:
W konsekwencji Sąd uznał, że w sprawie nie zaistniały żadne okoliczności, które mogłyby świadczyć o tym, że zgodną wolą stron było stwierdzenie, że kredyt został udzielony, wbrew literalnemu zapisowi w umowie, we franku szwajcarskim.Powodowie byli zainteresowani uzyskaniem jak najkorzystniejszego kredytu, potrzebowali złotówek, nie zaś franków. To zaś jakich mechanizmów finansowych Bank zamierzał użyć, by udostępnić powodom kredyt o wskazanym w umowie oprocentowaniu, nie zostało wyrażone w umowie, nie było też objęte wiedzą powodów.
Unieważnienia umów Raiffeisen (Polbank) wybrane z ostatnich miesięcy:
- Sąd Okręgowy w Warszawie: Wyrok z dnia 5 stycznia 2018 r., sygn. XXV C 1459/17
- Sąd Okręgowy w Warszawie: Wyrok z dnia 19 lutego 2018 r., sygn. akt XXV C 1520/17
- Sąd Apelacyjny w Poznaniu: Wyrok z 9 kwietnia 2018 r., sygn. akt I ACa 1055/17
- Sąd Apelacyjny w Szczecinie: Wyrok z dnia 25 maja 2018 r., sygn. akt I ACa 26/18
- Sąd Apelacyjny w Białymstoku: Wyrok z dnia 30 sierpnia 2018 r., sygn. akt I ACa 316/18
- Sąd Okręgowy w Warszawie: Wyrok z dnia 26 października 2018 r., sygn. akt XXV C 711/17
- Sąd Okręgowy w Warszawie: Wyrok z dnia 18 grudnia 2018 r., sygn. akt XXV C 2576/18
- Sąd Okręgowy w Warszawie: Wyrok z dnia 1 lutego 2019 r., sygn. akt. XXV C 2575/18
Jeśli potrzebują Państwo porady co zrobić z Państwa konkretną umową już teraz zachęcamy do kontaktu z nami.
Wybrane wyroki unieważniające kredyty indeksowane w innych bankach:
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Millennium: Wyrok z dnia 17 maja 2017 r., sygn. akt III C 299/15
- Sąd Okręgowy w Poznaniu, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 29 września 2017 r., sygn. akt I C 1742/16
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 4 października 2017 r., sygn. akt XXIV C 1094/14
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 24 listopada 2017 r., sygn. akt XXV C 1059/16
- Sąd Apelacyjny w Katowicach, kredyt indeksowany ING: Wyrok z dnia 19 stycznia 2018, sygn. akt I ACa 632/17
- Sąd Okręgowy w Łodzi, kredyt indeksowany mBank: Wyrok z dnia 12 lutego 2018 r., sygn. akt III Ca 1709/17
- Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, kredyt indeksowany mBank: Wyrok z dnia 15 marca 2018 r., sygn. akt VI C 1161/17; Wyrok z dnia 15 marca 2018 r., sygn. akt VI C 1208/17; Wyrok z dnia 15 marca 2018 r., sygn. akt VI C 1290/17
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 3 kwietnia 2018 r., sygn. akt XXV C 1926/16
- Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, kredyt indeksowany mBank: Wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r., sygn. akt VI C 1316/17
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 8 maja 2018 r., sygn. akt XXV C 246/17
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 21 maja 2018 r., sygn. akt XXV C 376/17
- Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, kredyt indeksowany mBank: Wyrok z dnia 22 maja 2018 r., sygn. akt VI C 1881/17
- Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, kredyt indeksowany Ekstralokum, obecnie Santander BP (poprzednio Kredyt Bank ): Wyrok z dnia 19 czerwca 2018 r., sygn. akt VI C 1361/17
- Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, kredyt indeksowany mBank: Wyrok z dnia 3 lipca 2018 r., sygn. akt VI C 1259/17
- Sąd Okręgowy w Warszawie, kredyt indeksowany Millennium: Wyrok z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt XXIV C 241/17
- Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa, kredyt indeksowany Millennium: Wyrok z 20 grudnia 2018 r., sygn. akt I C 5274/16.Sąd Apelacyjny w Warszawie, kredyt indeksowany Getin: Wyrok z dnia 31 stycznia 2019 r., sygn. akt I ACa 7/18
Stanowisko Prezesa UOKIK z dnia 6 listopada 2018 r.
W ocenie Prezesa UOKiK, wyrażonym w Stanowisku z dnia 6 listopada 2018 r., stosowane przez banki klauzule przeliczeniowe spełniają przesłanki uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne. Co istotne, weryfikacja abuzywności tych klauzul powinna być prowadzona na dzień zawarcia umowy. Skutkiem uznania kwestionowanych postanowień za niedozwolone jest ich bezskuteczność w stosunku do kredytobiorców oraz pożyczkobiorców od chwili zawarcia umowy:
W wyroku Sądu Najwyższego, Izba Cywilna, z dnia 15 czerwca 2018 r., Sygn. akt I CSK 491/17 potwierdza, iż unieważnienie umowy występuje również w wyniku nadużycia przez bank swojej silniejszej pozycji kontraktowej. W orzecznictwie i doktrynie nie budzi już obecnie wątpliwości, że art. 58 § 2 k.c. i przewidziana tam sankcja (co do zasady nieważność czynności) mogą znaleźć zastosowanie, jeżeli in casu jedna ze stron nadużyła – choćby tylko w wyniku niedbalstwa – swej silniejszej pozycji kontraktowej, kształtując treść umowy w sposób rażąco (znacząco) niekorzystny dla kontrahenta.
Na podstawie analizy lingwistycznej – kryminalistycznej umowy kredytowej Raiffeisen (Polbank) wraz z załącznikami, będąca w obrocie prawnym na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, biegły sądowy stwierdził, iż nie jest ona sporządzona językiem prostym i zrozumiałym (nieskomplikowanym), dezinformuje i wprowadza w błąd kredytobiorców, wprowadza wariantowość wnioskowania (wieloznaczność), informuje kredytobiorców o możliwych zagrożeniach związanych z udzielaniem kredytu hipotecznego, zwanego hipotecznym kredytem walutowym.
Powoduje to bezwzględną nieważność umowy kredytu, o czym mówi m.in. wyrok TSUE Sprawa C-42/15 (Pkt 66). Cel ochrony konsumenta przed niesprawiedliwymi warunkami udzielenia kredytu oraz w celu umożliwienia kredytobiorcy zapoznania się w pełni z warunkami przyszłego wykonania zawartej umowy art. 4 dyrektywy 87/102 ustanawiał wymóg przedstawienia temu kredytobiorcy w momencie zawierania umowy wszystkich okoliczności, które mogą mieć wpływ na zakres tego zobowiązania (zob. wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., Bucura, C 348/14, niepublikowany, EU:C:2015:447, pkt 57).
Bezpłatnie oceny postanowień umownych pod kątem prawnym i ekonomicznym.
Z uwagi na liczne zapytania odnośnie skutków nieważności umów kredytów indeksowanych zachęcamy Państwa do przesłanie na adres info@zyciebezkredytu.pl skanu swojej umowy. W ramach akcji adwokatury wykonujemy bezpłatnie oceny postanowień umownych pod kątem prawnym i ekonomicznym.
Rozpatrujemy kilka wariantów unieważnienia. W każdym z nich po prawomocnym wyroku bank musi wypisać się z hipoteki, a nieruchomość pozostaje w rękach kredytobiorców.
To co różni scenariusze związane z unieważnieniem to przede wszystkim kwestia związana z rozliczeniem stron. W tym zakresie orzecznictwo nie jest jednolite:
1.) w najgorszym przypadku będą musieli Państwo zwrócić bankowi kwotę pozostałego kapitału nominalnego ( kwota otrzymana minus kwota wpłacona), oczywiście pomniejszoną o wpłaty rat wniesione do banku między dniem złożenia powództwa a prawomocnym wyrokiem.
2.) w scenariuszach pośrednich bank nie musi zwracać Państwu nic, ani Państwo nie muszą zwracać niczego bankowi lub ewentualnie bank musi zwrócić Państwu jedynie wpłacone CHF (teoria salda), przy czym Państwo nie muszą zwracać niczego bankowi.
3.) w najlepszym scenariuszu bank musi zwrócić Państwu wszystko wpłacone 10 lat wstecz, a Państwo nie muszą zwracać niczego bankowi (przedawnienie roszczeń banku z upływem 3 lat).
Największą korzyścią każdego wyroku unieważniającego jest wyeliminowanie ryzyka walutowego.
Nawet jeżeli na chwilę obecną nie odczuwają Państwo tego w sposób drastyczny (np. nie przeszkadza Państwu większe saldo kredytu niż kwota pierwotnie otrzymana od banku) to w perspektywie kolejnych lat nie ma wystarczająco realnych przesłanek, żeby kurs CHF spadł do poziomu z daty zaciągnięcia kredytu.
Jeżeli natomiast kurs będzie rósł to mechanizm indeksacji może spowodować dalszy wzrost salda kredytu i zwiększenie rat kapitałowo-odsetkowych. Dodając do tego ostatnie prognozy o wzroście LIBORU trudno sobie wyobrazić bardziej niedostosowany produkt bankowy do możliwości długoterminowej spłaty przez konsumenta, co w konsekwencji może spowodować niewypłacalność.
Od czego zacząć przygotowania do pozwania banku?
Temat kredytów powiązanych z walutą szwajcarską jest dosyć złożony, dlatego przygotowaliśmy dla Państwa Poradnik Frankowicza.
W 10 krótkich filmach znajdą Państwo wszystkie niezbędne informacje na temat przyczyn nieważności umów, argumentów jakie używają obie strony w postępowaniu oraz od czego zacząć przygotowania do pozwania banku.
Zachęcamy również do dołączenia do jednej z Grup Frankowicze – Życie bez Kredytu, które skupiają łącznie 11 000 osób posiadających kredyty powiązane z walutą CHF.
