TSUE – polskie sądy w czołówce pod względem wniosków prejudycjalnych

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) pełni kluczową rolę w rozstrzyganiu sporów prawnych na obszarze Unii Europejskiej. Jest to instytucja odpowiedzialna za zapewnienie jednolitego stosowania prawa Unii oraz ochronę praw jednostek w państwach członkowskich. Jednym z narzędzi, które umożliwiają TSUE wypełnianie swojej funkcji, są wnioski prejudycjalne.

Pytania prejudycjalne są procedurą umożliwiającą sądom krajowym państw członkowskich zwrócenie się do TSUE o wydanie opinii na temat interpretacji lub zgodności prawa unijnego z prawem krajowym. Ta forma współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem pozwala na zapewnienie spójnego przestrzegania prawa Unii na całym obszarze wspólnoty.

W zeszłym roku polskie sądy nadesłały do Trybunału UE 48 wniosków prejudycjalnych. Tym samym Polska stanęła na podium wśród krajów, które przesłały najwięcej zapytań o interpretację prawa unijnego. Przed nami znajdują się tylko Niemcy (94 wnioski) oraz Bułgaria (51 wniosków). W przypadku Polski rok 2023 był rekordowy pod względem liczby pytań prejudycjalnych przekazanych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Nigdy wcześniej – od czasu przystąpienia naszego kraju do UE dwadzieścia lat temu – polskie sądy nie komunikowały się z TSUE tak często.

TSUE – wzrost świadomości ochrony konsumenckiej w Polsce

Wzrost liczby pytań kierowanych do TSUE wynika m.in. ze zwiększenia świadomości społeczeństwa polskiego na temat przysługujących im praw, w tym w zakresie ochrony konsumenckiej. W końcu jeszcze 8 lat temu obecny obrót spraw frankowych był w naszym kraju nie do pomyślenia. Wówczas prawie nikt nie wierzył w to, że można wygrać proces sądowy z bankiem o kredyt waloryzowany do waluty obcej i odzyskać wszystkie wpłacane przez lata raty kredytu. A przecież przepisy obowiązującego prawa w Polsce od tamtego czasu się w istocie się nie zmieniły. Polska oficjalnie stała się członkiem Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. Od tego momentu państwo polskie zobowiązane jest do przestrzegania wszystkich aktów prawnych Unii Europejskiej oraz do wprowadzania ich w życie na poziomie krajowym zgodnie z procedurami ustawodawczymi i wykonawczymi.

Z przykrością należy stwierdzić, że ochrona konsumencka w Polsce przez lata, nawet po przystąpieniu do Unii, pozostawiała wiele do życzenia. Stąd też wynika duża niepewność części sędziów co do interpretacji prawa UE. Na szczęście zauważalny już jest wzrost znaczenia TSUE w kształtowaniu polskiego prawa. To właśnie dzięki oddolnym inicjatywom, takim jak społeczność Życie Bez Kredytu, w Polsce zaczynają być respektowane europejskie standardy ochrony konsumenckiej. Frankowicze są doskonałym przykładem tego, jak determinacja i wspólne działanie może przyczynić się do wprowadzenia ładu i praworządności, które zostały zachwiane przez nieuczciwe praktyki ogromnych korporacji bankowych. Wzrost liczby pytań prejudycjalnych z Polski może być interpretowany jako pozytywny znak, świadczący o zaangażowaniu polskich sądów w budowanie spójnego i zgodnego z prawem europejskim porządku prawnego.

TSUE niezmiennie po stronie frankowiczów

Wszystkie pytania prejudycjalne zadane przez krajowe sądy w sprawach frankowiczów doczekały się korzystnej dla konsumentów odpowiedzi. Wyroki TSUE dały frankowiczom istotną przewagę w procesach sądowych z bankami, umożliwiając im skuteczne dochodzenie swoich roszczeń. To ważny krok w kierunku zapewnienia sprawiedliwości dla kredytobiorców dotkniętych problemem kredytów frankowych oraz równowagi w relacjach między bankami a ich klientami.

Do najważniejszych orzeczeń TSUE w polskich sprawach, które zapadły na przestrzeni ostatnich miesięcy, należą:

Wyrok C-488/23 z 12 stycznia 2024 r. Zgodnie ze stanowiskiem TSUE bankom nie należy się sądowa waloryzacja świadczenia wypłaconego kapitału, jeżeli umowa o kredyt została unieważniona ze względu na zawarte w niej klauzule abuzywne.

Wyrok C-28/22 z 14 grudnia 2023 r. Dzięki temu orzeczeniu zarzut zatrzymania nie może być już dłużej stosowany w procesach frankowych, a przynajmniej nie może wpływać na wysokość odsetek należnych kredytobiorcy. Banki są zobowiązane do wypłaty ustawowych odsetek w pełnej wysokości, czyli odsetki należne frankowiczowi naliczane są najpóźniej od dnia złożenia pozwu. Ponadto z wyroku pośrednio wynika termin, w którym roszczenia banków powinny rozpocząć swój trzyletni bieg przedawnienia. Zgodnie z tym, co wynika z orzeczenia C-28/22, roszczenia banków zaczynają się przedawniać najpóźniej z chwilą złożenia reklamacji bądź złożenia pozwu do sądu. A to oznacza, że w wielu sprawach frankowych roszczenia banków o zwrot kapitału są już przedawnione.

Wyrok C-140/22 z 7 grudnia 2023 r. W orzeczeniu Trybunał jednoznacznie stwierdził, że wymaganie od konsumentów złożenia przed sądem oświadczenia w sprawie skutków nieważności umowy kredytowej jest sprzeczne z postanowieniami art. 6 i 7 dyrektywy 93/13, a także z zasadami skuteczności. To stanowisko korzystnie dla frankowiczów wpływa na przedawnienia roszczeń banków oraz termin naliczania odsetek. Orzeczenie może się też przyczynić do przyspieszenia procesów sądowych.