Wyrok TSUE C-139/22 sprawi, że sprawy frankowe będą toczyć się szybciej

Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia 25 lutego 2022 roku skierował do TSUE kilka pytań prejudycjalnych w rozpatrywanej sprawie o nieuczciwy kredyt frankowy zawarty w mBank. Sąd zauważył, że sporne warunki umowne zawarte pomiędzy bankiem a kredytobiorcą w przedmiotowej sprawie odpowiadają treści postanowień umownych wpisanych już do krajowego rejestru klauzul niedozwolonych. Wymiar sprawiedliwości zapytał TSUE, czy tylko na podstawie stwierdzenia równoznaczności treści spornego warunku z treścią postanowienia umownego wpisanego do wspomnianego rejestru można uznać nieważność danego warunku.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że uznanie warunku umownego za nieuczciwy poprzez porównanie go z warunkiem wpisanym do rejestru klauzul niedozwolonych jest zgodne z dyrektywą 93/13/EWG. Taka praktyka może skutkować szybkim zaprzestaniem stosowania nieuczciwych warunków w wielu umowach, co korzystnie wpłynie na konsumentów. Trybunał podkreślił, że aby to osiągnąć, sąd musi przeprowadzić ocenę treści konkretnego postanowienia umowy i umożliwić przedsiębiorcy wyrażenie swojego stanowiska wobec wyniku tej oceny.

Umowa frankowa jest nieważna również wtedy, gdy abuzywne klauzule przeliczeniowe są fakultatywne

Sąd zapytał także, czy dane postanowienie umowne można uznać za abuzywne, jeśli ze względu na brzmienie innych warunków umowy jego zastosowanie jest fakultatywne. W przedmiotowej sprawie ogólne warunki pozwanego banku umożliwiały spłatę kredytu bezpośrednio we frankach szwajcarskich, dzięki czemu konsumenci nie musieli być podporządkowani postanowieniom umowy kredytu w przedmiocie kursu wymiany jednostronnie ustalonego przez bank.

Odpowiadając na to pytanie, Trybunał doszedł do wniosku, że rozwiązanie umożliwiające alternatywny sposób spłaty kredytu nie wpływa na ocenę abuzywnego charakteru klauzul przeliczeniowych. W tym kontekście TSUE podkreślił, że dodanie do umowy alternatywnych warunków spłaty kredytu, w których jeden z nich jest nieuczciwy zgodnie z dyrektywą 93/13/EWG, może skłaniać przedsiębiorcę do spekulacji, że konsument ze względu na brak informacji, nieuwagę lub niezrozumienie będzie wywiązywał się z umowy w sposób dla siebie niekorzystny, co powoduje istotną nierównowagę w prawach i obowiązkach stron na szkodę konsumenta. Ponadto, nieuznanie nieważności nieuczciwego warunku umowy może stanowić zagrożenie dla długoterminowego celu dyrektywy 93/13/EWG, którym jest eliminacja stosowania abuzywnych klauzul wobec konsumentów.

Kredyt CHF jest nieważny nawet, gdy frankowicz jest zatrudniony w banku

Sprawa rozpatrywana przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia była o tyle ciekawa, że jeden z kredytobiorców był pracownikiem w pozwanym banku, a także posiadał kierunkowe wykształcenie i był zaznajomiony z historycznym wahaniem kursu wymiany CHF/PLN oraz symulacją rat kredytu w razie wahań kursu. Bank zdecydował się zapytać TSUE, czy ten aspekt wpływa na obowiązek banku dotyczący poinformowania klienta o istotnych cechach umowy i ryzykach związanych z jej zawarciem.

TSUE w tej kwestii stwierdził, że realizacja ciążącego na przedsiębiorcy wymogu przejrzystości powinna być wykonana standardowo, tj. w sposób właściwy dla dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta. Bank powinien poinformować konsumenta w taki sposób i w takim zakresie, aby rzeczywiste ryzyka, na które narażony będzie konsument w trakcie całego okresu obowiązywania umowy kredytu, były dla niego w pełni zrozumiałe. 

Trybunał UE podkreślił, że ochrona przewidziana w dyrektywie 93/13/EWG nie zależy od wiedzy konkretnej osoby, ale od tego, czy ta osoba działa w celach niezwiązanych z jej działalnością zawodową lub gospodarczą. W ten sposób rozległa definicja „konsumenta” obejmuje również jednostki fizyczne, które znajdują się w słabszej pozycji w porównaniu do przedsiębiorców, nie tylko ze względu na swoją wiedzę, ale także ze względu na swoje zdolności negocjacyjne i brak możliwości wpływania na treść postanowień umowy.

Wyrok TSUE C-139/22 dnia 21.09.2023 r.

„Trybunał (dziewiąta izba) orzeka, co następuje:

• Artykuł 3 ust. 1, art. 7 ust. 1 i art. 8 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by warunek umowny, który nie był indywidualnie negocjowany, został uznany przez właściwe organy krajowe za nieuczciwy z tego tylko powodu, że jego treść jest równoznaczna z treścią postanowienia wzorca umowy wpisanego do krajowego rejestru klauzul niedozwolonych.

• Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że postanowienie umowy, które ze względu na warunki wykonania niektórych przewidzianych w nim zobowiązań danego konsumenta należy uznać za nieuczciwe, nie może utracić takiego charakteru z powodu innego postanowienia tej umowy, które przewiduje możliwość wykonania przez tego konsumenta tych zobowiązań na innych warunkach.

• Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 w związku z jej art. 2 lit. b) należy interpretować w ten sposób, że przedsiębiorca ma obowiązek poinformowania zainteresowanego konsumenta o istotnych cechach zawartej z nim umowy oraz o ryzyku związanym z tą umową, i to nawet wówczas, gdy ów konsument jest jego pracownikiem i posiada odpowiednią wiedzę w dziedzinie wspomnianej umowy.”