PKO BP – aktualne orzecznictwo

Dnia 10 stycznia 2020 roku, Sąd Okręgowy w Olsztynie unieważnił umowę kredytu frankowego w banku PKO BP. Powodowie wnosili roszczenie o stwierdzenie nieważności umowy kredytu mieszkaniowego. Swoje roszczenie powodowie opierali na oskarżeniu banku o stosowanie niewłaściwych mechanizmów waloryzacji, dzięki którym bank nieuczciwie wzbogacał się kosztem powodów.

„Umowa nie przewidywała w ogóle możliwości wypłaty kredytobiorcy, wskazanej w umowie kwoty kredytu we frankach szwajcarskich, ani też możliwości spłaty kredytu we frankach szwajcarskich. Zatem w omawianej sprawie strony zawarły umowę, mocą której pozwany Bank przekazał do dyspozycji strony pozwanej nieokreśloną kwotę złotych polskich, stanowiących równowartość określonych w umowie franków szwajcarskich. Tym samym, udzielony kredytobiorcy kredyt był, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, kredytem nie walutowym, lecz złotowym, a jedynie swoiście waloryzowanym w walucie obcej.

Sądowi z urzędu wiadomym jest, iż tożsamej konstrukcji umowa o kredyt hipoteczny była przedmiotem skargi kasacyjnej rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w dniu 29 października 2019 r. w sprawie o sygnaturze akt IV CSK 309/18.

W uzasadnieniu tego właśnie orzeczenia, Sąd Najwyższy dał wyraz jednoznacznemu zapatrywaniu , iż skoro poza jednorazowym wskazaniem w umowie franków szwajcarskich mających być walutą kredytu, więcej się o nich nie wspomina, a całe postępowanie związane z zawarciem oraz zrealizowaniem umowy ze strony kredytodawcy oraz świadczenie zapłaty kredytobiorcy stanowiące zwrot kredytu w ciągu lat obowiązywania umowy miało nastąpić w złotych, a umowa w ogóle nie przewidywała możliwości oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu wskazanej w umowie we frankach szwajcarskich ani też możliwości zwrotu kredytu w tej walucie „(…) to należy uznać, iż umowa kredytu hipotecznego zawarta między stronami była umową opiewającą na walutę polską z zamieszczoną w niej klauzulą waloryzacyjną. Sformułowanie umowy w taki sposób, że w pierwszym jej merytorycznym postanowieniu Bank kredytujący umieścił kwotę kredytu w CHF, wobec całej pozostałej treści umowy i jej załączników jest tylko niezasługującym na ochronę kamuflażem rzeczywistych intencji tego Banku”.

Stąd uznając, iż przywołana wyżej teza znajduje pełne przełożenie na stan faktyczny w niniejszej sprawie, należało przyjąć, że umowa kredytu hipotecznego zawarta między stronami była umową opiewającą na walutę polską z zamieszczoną w niej klauzulą waloryzacyjną. W takiej też sytuacji przyjąć należało, iż kwota kredytu jest tu określona w sposób niejako jedynie blankietowy.

Tak skonstruowana umowa nie stanowi zaś umowy kredytu – jest nieważna na podstawie art. 58 k.c. w całości jako czynność sprzeczna z ustawą.

Kredytobiorca bowiem otrzymywał do dyspozycji każdoczesną równowartość określonej kwoty CHF, nie zaś ściśle określoną w umowie kwotę PLN. Co więcej, nigdy w takiej sytuacji nie jest spłacana wartość nominalna kredytu, gdyż z uwagi na różnice kursowe zawsze może to być kwota inna.

Zgodnie z art. 385 1 § 1 i 3 postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione zaś są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Uchwałą Składu Siedmiu Sędziów, podjętą w sprawie o sygnaturze III CZP 29/17, mającej moc zasady prawnej, Sąd Najwyższy wskazał, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone, dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Bez znaczenia więc dla rozstrzygnięcia ma nowelizacja wprowadzająca możliwość eliminacji klauzul waloryzacyjnych kształtujących zobowiązania kredytowe z obiegu prawnego.

W tychże klauzulach ukształtowano prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Powyższe wynika z faktu, że pozwana (…) Bank (…) S. A. odwoływała się do kursu obowiązującego w kredytującym banku, zgodnie z Tabelą kursów walut banku ogłaszaną w siedzibie banku, nie wskazując równocześnie szczegółowych zasad określania sposobów ustalania kursu wymiany walut. W konsekwencji ustalenie kursu waluty pozostawiono w umowie w istotnym stopniu do uznania banku.

Skutkiem uznania klauzuli waloryzacyjnej za niedozwolone postanowienie umowne jest to, że zgodnie z brzmieniem art. 385 1 § 1 zd. 2 k.c. postanowienie takie nie wiąże konsumenta. Przyjmuje się jednocześnie, że w takiej sytuacji w przypadku niezwiązania konsumenta owym postanowieniem – strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 1 § 2) o ile jest to możliwe po wyłączeniu klauzuli abuzywnej.”