Polskie sądy nie mają już żadnych wątpliwości, że klauzule waloryzacyjne powszechnie stosowane przez banki w kredytach frankowych są abuzywne. To klauzula waloryzacyjna w umowie kredytu wpływała na wzrost salda zadłużenia oraz wzrost comiesięcznej raty. Klauzula waloryzacyjna stanowiła, że sposób przeliczenia kredytu będzie opierał się o jednostronnie ustalone tabele kursowe, co stanowi przesłankę do pozwania banku.

Co to jest klauzula waloryzacyjna w umowie kredytu?

Klauzula waloryzacyjna to postanowienie umowne, które zakłada, że wartość świadczenia wynikającego z zawartego między stronami kontraktu będzie określona poprzez odniesienie się do innego miernika niż pieniądz. Wówczas w umowie nie będzie wskazanej konkretnej kwoty świadczenia, a jedynie sposób jej obliczania w chwili, gdy nadejdzie termin spełnienia świadczenia. 

O dopuszczalności stosowania klauzuli waloryzacyjnej stanowi art. 358(1) §2 kodeksu cywilnego:

Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

Istnieją różnego rodzaju klauzule waloryzacyjne. W umowach frankowych występują klauzule walutowe, czyli miernikiem wartości świadczenia jest waluta obca, a konkretnie frank szwajcarski.

Klauzule waloryzacyjne w umowach kredytu określały mechanizm indeksacji, który polegał na zastosowaniu dwóch różnych kursów waluty: niższego (kurs kupna) do uruchomienia kredytu oraz wyższego (kurs sprzedaży) do rozliczenia rat kapitałowo-odsetkowych. Umowa kredytu przewidywała, że waloryzacja będzie dokonywana zgodnie z tabelą kursową kupna/sprzedaży. Tabela kupna/sprzedaży była jednostronnie kształtowana przez bank. 

Niedozwolona klauzula waloryzacyjna – dlaczego jest podstawą do unieważnienia umowy kredytu?

Stosowanie klauzul waloryzacyjnych przez banki we wzorcach umownych do udzielanych kredytów frankowych, co już wielokrotnie zostało potwierdzone , jest niezgodne z obowiązującym prawem. Klauzule waloryzacyjne pozwalały bankom swobodnie regulować kwestię indeksacji, ponieważ była ona zależna od tabeli kursowej wewnętrznie ustalanej przez bank. Zatem umowa kredytu nie określała jasno i precyzyjnie przesłanek waloryzacji. Toteż jedyną stroną, która miała realny wpływ na kształtowanie wysokości świadczeń, był bank.

Umowa, której istoty waloryzacji nie określa obiektywny miernik wartości, a jedynie wola jednego z kontrahentów, narusza zasadę swobody umów przewidzianą w art. 3531 kodeksu cywilnego:

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 3851 §1 kodeksu cywilnego umowę, która zawiera niedozwolone (abuzywne) klauzule, jakimi są niewątpliwe klauzule waloryzacyjne umów tzw. frankowych, należy uznać za nieważną:

Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Poza wyżej wymienionymi fundamentalnymi przesłankami, na mocy których można wnieść pozew przeciwko bankowi i unieważnić kredyt, istnieją jeszcze inne kwestie, które świadczą o nieuczciwości kredytów frankowych. Polskie orzecznictwo często porusza takie kwestie, jak brak ekwiwalentności świadczeń stron czy rażąco nierównomierny rozkład ryzyka walutowego między stronami.

Klauzule waloryzacyjne – kredyt indeksowany – przykłady

Getin Bank

• 2 ust. 2: W dniu wypłaty Kredytu lub każdej transzy kredytu, kwota wypłaconych środków będzie przeliczana na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem waluty obcej” – obowiązującego w dniu uruchomienia środków.
• 4 ust. 2: Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem waluty obcej” do waluty wyrażonej w umowie – obowiązującego w dniu spłaty.

Bank Millenium S.A.

• 2 ust. 2: Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millenium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.
• 7 ust. 1: Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF, ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku Millenium S.A.

Polbank – obecnie Raiffeisen Bank International AG.

• 7 ust. 1: mBank udziela Kredytobiorcy na jego wniosek Kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1 zwanego dalej Kredytem, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty w CHF wg tabeli kursowej BRE Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu/transzy Kredytu.

Klauzule waloryzacyjne – kredyt denominowany – przykłady

Nordea Bank S.A. 

• 1 ust. 2: W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych zostanie określona poprzez przeliczanie kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany na złote, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów z dnia uruchomienia środków.
• 13 ust. 7: W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ harmonogram spłat kredytu wyrażone jest walucie, w której kredyt jest denominowany 2/ spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, 3/ do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów z dnia spłaty.

PKO BP S.A.

• 1 ust. 2: W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany na złote, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów z dnia uruchomienia środków.” 
• 11 ust. 3: Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków.
• 13 ust. 7: W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 

1/ harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 

2/ spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, 

3/ do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłaconego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów z dnia spłaty.

Santander Bank Polska S.A. 

• 1 ust. 1: Bank udziela Kredytobiorcy na wniosek z dnia (…) kredytu w walucie (…) złotych denominowanego w walucie CHF. Kwota transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia transzy kredytu.
• 2 ust. 2: Każda transza kredytu wypłacana jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu uruchomienia danej transzy
• 8 ust. 2: miesięcznej raty kapitałowo – odsetkowej określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo – odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty danej raty.